Spirometria
fragment artykułu z kwartalnika dla lekarzy "Alergia" 1(19)/2004

Prof. dr hab. n. med. Wacław Droszcz

 

Spirometria ma długą historię, sięgającą ubiegłego wieku, kiedy brytyjski lekarz Hutchinson prymitywnym spirometrem mierzył pojemność życiową płuc (VC vital capacity). Badanie to miało ograniczone zastosowanie, ponieważ nawet w ciężkich chorobach płuc, jak rozedma, wartość ta mogła być prawidłowa.

 

Natężona pojemność pierwszosekundowa
- FEV1

W następnym okresie okazało się, że ważnym elementem oceny była tu objętość, którą chory wydychał w pierwszej sekundzie forsowanego wydechu (FEV1). Wartość ta zależała zarówno od pojemności płuc jak i stopnia zwężenia oskrzeli (obturacji), która kryła się zarówno w oskrzelach wskutek skurczu lub nagromadzenia wydzieliny (obturacja oskrzelowopochodna), jak i samej wiotkości oskrzeli i tkanki płucnej, jak to bywa w rozedmie (obturacja płucnopochodna).

Pomiar FEV1 i PEF

W roku 1961 prymitywnym aparatem, który skonstruowaliśmy z moim bratem Leszkiem, po raz pierwszy w Polsce FEV1 zostało zapisane
i opisane w czasopiśmie lekarskim (3).

Szczytowy przepływ wydechowy

Na początku lat 60-tych ubiegłęgo wieku w Wielkiej Brytanii Wright i McKerrow skonstruo-wali prosty aparat, który również oceniał obturację, ale nie mierząc objętość wydmuchaną w ciągu pierwszej sekundy forsowanego wydechu (FEV1), lecz największą wartość przepływu w ułamku tej sekundy (PEF peak expiratory flow szczytowy przepływ wydechowy). Również i tutaj mamy wraz z bratem coś do powiedzenia, ponieważ skonstruowaliśmy podobny do aparatu Wright'a McKerrow'a aparat, ocenili jego przydatność i opisali w prasie medycznej (4). Tak więc pier-wsze pomiary FEV1 i PEF wykonane w Polsce są związane z naszym nazwiskiem. Bardziej ceniony jest pomiar FEV1 niż PEF, ponieważ ten drugi, uważa się, że mierzy prze-pływy w dużych oskrzelach, a FEV1 ,sięga niżej".

 

Technika wykonania badania spirometrycznego

Problem ten dotyczy pracowni, a w tym artykule zajmujemy się interpretacją prawidłowo wykonanych badań, zakładając pełną kompeten-cję personelu pracowni.
Wynik spirometrii zależy od:

1. Stanu czynnościowego płuc.
2. Kompetencji badającego.
3. Umiejętności i chęci badanego wykonania testu.
4. Właściwego instruktażu i wymuszenia
    prawidłowego wykonania przez prowadzącego
    badanie oraz od
5. Jakości sprzętu.
 

 

 

Pierwszy polski spirometr skonstruowany w 1961 roku przez braci Leszka i Wacława Droszczów

 

Wszystkie te czynniki w odróżnieniu od wielu innych badań laboratoryjnych wpływają na to, czy wynik jest miarodajny czy też nie.
Badanie spirometryczne może oddać albo wyniki prawidłowe albo zaniżone, a te mogą zależeć od złamania punktów 2, 3, 4 i 5.

Komu należy zlecić badanie spirometryczne?

Każdemu, nie tylko temu, który ma problemy z oddychaniem. Wynika to z tego, że pewien odsetek osób ma genetyczną skłonność do destrukcji układu oddechowego, czasem przy stosunkowo niewielkich bodźcach prowadzących do jego uszkodzenia. Tylko 20% palących przechodzi do grupy ciężkiego POChP. Niektóreosoby, które nigdy nie paliły papierosów, ale często zapadały na zakażenia układu oddechowego lub były biernymi palaczami, po katach wykazywały typowe objawy POChP. Nazywam takie przypadki niezawinione POCHP.

,,Wyjściowe" badanie spirometryczne może ujawnić takie przypadki i stąd niezwykle pożyteczna kampania prof. Jana Zielińskiego pt. ,,Poznaj swoje płuca'' polegająca na masowych bezpłatnych badaniach spirometrycznych. Słowo ,,każdemu'' to pobożne życzenie, ponieważ według badań AIRE Polska tylko 60% chorych na astmę miało raz w życiu wykonane badanie spirometryczne (1).
Poza chorobami układu oddechowego badanie spirometryczne należy wykonać również przy podejrzeniu zwężenia górnych dróg odde-chowych. Wówczas należy ocenić zależność wdechowego MIF50 do wydechowego MEF50.
U osób zdrowych wskaźnik MIF50/MEF50 wynosi około 1,5. W wymienionej sytuacji zbliża się on do 1,0. To samo może się zdarzyć, gdy zwężenie dotyczy tchawicy lub dużych oskrzeli (patrz rycina 2)

Kiedy należy wykonać badanie spirometryczne?

Badanie takie należy wykonać w okresie względnej stabilności astmy. Przy zaostrzeniu będzie ono i tak nieprawidłowe i wysiłek oddechowy (3-krotne powtarzanie maksymalnego wydechu) może pogorszyć stan chorego.

Zapisy przepływ objętość w różnych sytuacjach klinicznych.
Opracowanie na podstawie materiałów firmy MES, producenta wysokiej jakoś ci sprzętu
do badań układu oddechowego. Rycinę zamieszczono za zgodą inż. A. Dymka.