prof. dr hab. n. med. Edward Rudzki

Alergia na ślinę komarów, choć bardzo częsta, długo była niedoceniana zarówno przez pacjentów jak i przez lekarzy. Jest ona niezmiernie dokuczliwa dla ogromnej większości ludzi a w przypadku zupełnie pojedynczych osób bywa także groźna.

W skali całej kuli ziemskiej opisano ponad 40 rodzajów tych owadów i prawie 4.000 gatunków. Występują one w ogromnej większości krajów, ale są szczególnie liczne w północnych rejonach Ameryki (Kanada), Europy (Skandynawia) i Azji (Syberia).
Samce komarów odżywiają się głownie nektarami roślin i wodą, ale samice potrzebują krwi ssaków dla prawidłowego rozwoju jaj. Tylko one atakują więc ludzi, u których po ugryzieniu ssą krew. W tym okresie „wstrzykują” zawarte w ślinie białka do ranki ofiary. Białka te m. i. rozszerzają światło naczyń włosowatych i zapobiegają krzepnięciu krwi, co ułatwia ssanie większej porcji krwi napastowanej ofiary (ludzi lub innych ssaków) .

Duża część substancji zawartych w ślinie komara i „wstrzykiwana” ludziom zdolna jest uczulać. Uchodzi powszechnej uwadze, że człowiek jest pierwotnie niewrażliwy na komary. W większości krajów dotyczy to wyłącznie niemowląt i małych dzieci dopóki się z komarami nie zetknęły. Po jednym (bardzo rzadko) lub kilkunastu (zazwyczaj) ukąszeniach pojawia się u nich alergia na białka obecne w ślinie owada, która utrzymuję się przez większą część życia. Przed jej wystąpieniem osoba atakowana nie odczuwa świądu pomimo kąsania przez komary. W większości krajów (najwięcej obserwacji z tej dziedziny poczyniono w Finlandii, Danii i Korei) uczulenie pojawia się koło drugiego roku życia Wcześniej dzieci cechują się tolerancją (dobrym , bezobjawowym znoszeniem) śliny tego owada, czyli obecnych w niej białek. Niekiedy, znacznie rzadziej, tolerancję obserwuje się i u ludzi dorosłych. To ostatnie stwierdzono u dwóch grup osób.

Jedną stanowią mieszkańcy nielicznych rejonów, w których komary nie występują. Sa to przede wszystkim mieszkańcy krajów arktycznych lub górale mieszkający na bardzo dużych wysokościach nad poziomem morza. Tacy ludzie dobrze znoszą pierwsze ukąszenia wszystkich komarów, bo się z nimi jeszcze nie zetknęli. Jest także grupa druga, która toleruje ślinę tylko niektórych gatunków (pamiętajmy, że na świecie opisano około 40 000 gatunków) .

 

Są to prawie zawsze emigranci lub turyści od dawna nękani przez komary obecne w ich poprzednim miejscu zamieszkania, ale tolerujący komary obecne w nowym miejscu pobytu, jeżeli się z nimi dotąd się nie zetknęli. W całości dobrze znoszą początkowe ukłucie tylko te osoby, które wcześniej albo nigdy albo tylko krótko i w niewielkim stopniu stykali się ze śliną danego gatunku komara i nie są na nią uczuleni.

Z tego względu ważne jest ile gatunków komarów występuję w okolicy, w której mieszka człowiek atakowany przez omawiane owady. Pod Nowym Jorkiem populacja komarów składa się w 44,4% z gatunków rodzaju Aedes, w 33,9% - rodzaju Culex, w 16,7% - rodzaju Anopheles, a w 5.0% - z gatunków należących do innych rodzajów. Natomiast w Korei dominują gatunki: A. togoi, C. pipiens i C. tritaeniorynhus, a wykrywano tam ogółem 9 rodzajów i 48 gatunków. W Afryce najczęściej atakuje ludzi A. vexans, który nierzadko spotykany również w Ameryce Północnej i w Europie. W rezultacie trudno jest przewidzieć, czy w okolicy, do której przybywamy, znajdują się gatunki, z którymi stykaliśmy się w rejonie poprzedniego zamieszkania.

Poza tolerancja wywołana brakiem kontaktu ze śliną danego gatunku komara istnieje i inna sytuacja, kiedy człowiek dobrze znosi ukąszenie omawianych owadów. Jest nią naturalne odczulanie które bywa całkowite lub tylko częściowe. Pierwsze zdarza się niezmiernie rzadko i jest następstwem bardzo intensywnego kąsania, nieraz przez długi okres czasu. Obserwowano je niekiedy u drwali, a czasami u żołnierzy. Drugie spostrzega się nieco częściej, nieraz pod koniec lata, kiedy człowiek był wielokrotnie gryziony, Nie zapobiega ono nawrotom wrażliwości w czasie następnej wiosny. Szybkie całkowite odczulenie wymaga tysięcy ukąszeń w ciągu krótkiego okresu czasu, a częściowe w warunkach doświadczalnych może wystąpić u opłacanych ochotników nawet po 10 dniach bardzo dużej ekspozycji na komary,.
W uczuleniu na ślinę komarów odgrywają rolę dwa mechanizmy immunologiczne: natychmiastowy i opóźniony. Wykwity skórne wykwity skórne wywołane przez każdy z nich są nieco inne, ale różnice te są niewielkie i trudne do stwierdzenia nawet dla doświadczonego dermatologa